Dünya buğday ihracatında önemli bir role sahip Rusya ve Ukrayna arasındaki gerilim, buğday arzının olumsuz etkilenmesine, fiyatlardaki yukarı yönlü baskının sürmesine ve Ukrayna’dan buğday ihracatının durma noktasına gelmesine sebep oldu.
Azak Denizi ve Karadeniz'deki birçok limanın Rus ablukası altında olması veya zarar görmesi, sigorta yapılamaması, nakliye maliyetlerinin yüksek olması ve bazı gemilerin savaş bölgesine yönelik rotaları kullanmayı tercih etmemesi Ukrayna’nın depolarındaki yaklaşık 40 milyon ton tahılın ihraç edilmesini engelliyor.
Gıda ve Tarım Örgütü'ne (FAO) göre, şu anda altyapı zorlukları ve Rus ablukası nedeniyle yaklaşık 25 milyon ton tahıl Karadeniz ve Azak Denizi'ndeki Ukrayna limanlarında mahsur kaldı.
Normal zamanlarda yüzde 95’i deniz yoluyla olmak üzere 5 milyon ton ihraç eden Ukrayna, Mariupol, Cherson ve Berdyansk gibi bazı limanlarının Rus kontrolü altında olması ve bazı limanların ağır hasar görmesi nedeniyle ihracatta zorlanıyor.
3 ay içinde 20 milyon ton tahıl ihraç edilmezse, Ukrayna'nın ekonomik zararının artacağı belirtiliyor.
Rusya'nın Ukrayna'yı 24 Şubat'ta işgal etmesiyle başlayan savaş 80. gününde ülkenin doğusunda artan saldırılarla devam ederken, Avrupa Birliği, Ukrayna tahılını kara, demir yolu veya Tuna nehri üzerinden alternatif taşımanın yollarını arıyor.
Geçen hafta, 70 bin ton Ukrayna tahılı yüklü bir gemi Romanya'nın Köstence limanından ayrılırken, yükleme için 49 mavna gemisi ve tren kullanıldı. 600 metre uzunluğundaki bir tren, yaklaşık 1.900 ton tahıl taşıyabilirken, Ukrayna’dan 40 milyon ton tahılı bu şekilde taşımanın büyük bir zorluk oluşturacağı belirtiliyor.
Şu anda Polonya ve Romanya sınırlarında binlerce vagonlu tren beklerken, sınır geçişlerinde ortalama bekleme süresi 16 gün, hatta bazı sınır geçişlerinde 30 gün sürüyor. Bunun yanı sıra Ukrayna tahılının ana alıcıları Orta Doğu ve Kuzey Afrika'ya da masraflı ve uzun bir sevkiyat söz konusu.
Öte yandan, Almanya, Rusya'yı liman ablukalarıyla Ukrayna'dan buğday ihracatını engelleyerek bunu "silah" olarak kullanmakla suçladı.
Ukrayna’nın buğday hasadının 18,2 milyon tona düşmesi bekleniyor
Yaklaşık yüzde 70'i verimli topraklarla kaplı olan Ukrayna'nın 32 milyon hektarlık ekilebilir araziye sahip olduğu belirtiliyor. Bu oran tüm Avrupa Birliği'ndeki (AB) ekilebilir arazinin 3'te 1'ine tekabül ediyor.
Son 20 yılda Ukrayna tarımı yükseliş yaşarken, bugün ülkenin dünyanın en büyük 10 tahıl ihracatçısından biri olduğu kaydediliyor.
Yüzyıllardır önemli bir buğday üreticisi konumunda olan ve Avrupa'nın "ekmek sepeti" olarak da adlandırılan Ukrayna dünyanın en büyük 5'inci buğday ihracatçısı olarak ön plana çıkıyor.
Savaş ortamında hasat için hazırlık yapan Ukraynalı çiftçiler ise bir önceki yılın üretim hacminin yüzde 70'ine ulaşmayı umuyor.
Bununla birlikte, Ukrayna buğday hasadının 2022'de önemli ölçüde düşük olması beklenirken, Ukrayna Tahıl Birliği (UGA) traktör, yakıt ve tarım ilacı eksikliği nedeniyle bu yılki hasadın 33 milyon tondan 18.2 milyon tona düşeceğini tahmin ediyor.
Buğday kıtlığı
Rusya-Ukrayna savaşıyla hız kazanan buğday fiyatlarındaki artışın özellikle Asya ve Afrika'da buğday ithal eden ülkeler için maliyetleri artırdığı ve sonuçlarının ağır olduğu belirtiliyor.
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) verilerine göre, 2020'de Lübnan'da tüketilen tüm buğdayın yaklaşık yüzde 50'si, Yemen'de yüzde 22'si ve Libya'da yüzde 43'ü Ukrayna'dan ithal ediliyor.
Savaşın etkisiyle enerji fiyatlarındaki yükseliş, gübre fiyatlarındaki artışla birlikte gıda fiyatlarındaki yükselişi destekliyor. Çatışmaların etkisiyle tahrip edilen yollar başta olmak üzere ulaşımda yaşanan zorluklar ve azalan üretimin, olası bir "buğday kıtlığı" endişesini de beraberinde getirmesi bekleniyor.
Uzmanlar, küresel buğday arzının yüzde 35'inin hayvan yemi için kullanıldığına işaret ederken, bu durumdan et ve diğer hayvansal ürünlerin fiyatlarının da zarar görebileceğine dikkati çekiyor.
Halihazırda enerji kriziyle mücadele eden AB'nin devam eden savaşla birlikte gıda arzında sıkıntı yaşaması beklenmezken, fiyatlardaki artışın devam etmesine kesin gözüyle bakılıyor.
