Yusuf Has Hacib'den Referansla

 Geçen hafta toplumsal, siyasal hatta dinsel açıdan oldukça hareketliydi.

Yanlış anlaşılmaya yol açmamak için önce dinsel hareketlilikle ne kast ettiğimi ifade edeyim: Dini kimliğini toplumsal alanda ön plana çıkaran kişi veya grupların yaptıkları veya yaşadıklarını değil de cuma namazında imamın hutbede siyaset yapmasına tepki verip camiden çıkanları dinsel hareket olarak dikkate almak lazım.

Toplumsal ve siyasal hareketlilikten kastım ise hepimizin malumu ülke gündemi, yargının kabine revizyonu.

Gündemdeki siyasilerimiz yaşananları Mevlana, İbni Sina gibi düşünürlerden referanslarla yorumladılar ama sanırım asıl referans alınacak düşünürü ya bilmezden ya da görmezden geldiler. Oysa gündem için referans olacak kişi aslında hem yönetici hem bilim adamı kişiliği ile Yusuf Has Hacib idi.,,,

11. yy. Karahanlılar döneminde hakanın en yakınında görev yapan birisidir Yusuf Has Hacib, ister vezir deyin ister yaver, isterse özel kalem müdürü…Bilgi birikimini ve idari deneyimini Kutadgu Bilig (Kutlu Bilgi, Mutluluk Veren Bilgi) ismiyle kaleme alır, hakana sunar; Yaklaşık 1000 yıl öncesinden bugünün ve yarının yöneticilerine seslenir.

Adalet (Kündoğdı adlı bey),  Devlet (Aytoldi adlı vezir), Akıl (Öğüdilmiş adlı vezirin oğlu) ve Kanaat’ı (Odgurmiş adlı vezirin akrabası) temsil eden kişilerin karşılıklı ilişkilerini anlatan Kutadgu Bilig’den birkaç satırbaşına dikkatinizi çekmek istiyorum.

* “İnsana yalnguk (yanılan, Karahanlı lehçesinde insan) adı çok yanıldığı için verilmiştir.

* İnsanın değeri bilgi ve akıldan gelir.

* Bey işi, işin ehli, doğru, dürüst kişiye vermelidir, aksi takdirde kendisinin işin ehli olmadığı ortaya çıkar.

* Memleket kılıç ile tutulur, fakat kalem ile hükmedilir.

* Devlet hastalanırsa ilacı akıl ve bilgidir.

* Devleti vazifeyi ihmal ve insanlara zulüm zayıflatır.

* Töre hükümdarlıktan üstündür. Devletin temeli adalettir.

Son olarak Yusuf Has Hacib’e göre, vatandaşın hakan üzerinde üç hakkı vardır:

1- Gümüşün ayarının korunması

2- Halkın adil yönetilmesi

3- Tüm yolların güvenli bir şekilde işler tutulması.